Λώρενς Ντάρελ (1912 - 1990)
Αλεξανδρινό Κουαρτέτο
(Ιουστίνη, Βαλτάσαρ, Μαουντόλιβ, Κλέα)
Γραμμένο μεταξύ 1957 και 1960
Την πρώτη μετάφραση του "Αλεξανδρινού Κουαρτέτου" στα ελληνικά
έκανε το
1961 ο Αιμίλιος Χουρμούζιος (Εκδόσεις: Γρηγόρης Μ.Π)
Η τετραλογία κυκλοφόρησε ξανά το 2009,
σε νέα μετάφραση της Μαριάννας Παπουτσοπούλου
(από τις εκδόσεις Μεταίχμιο)
.......................................
Πηγές όλων των πληροφοριών : Διαδίκτυο
Κριτικές για τη μετάφραση :
Η μετάφραση της Μαριάννας Παπουτσοπούλου διασώζει το μείγμα λογιοσύνης,
ποιητικών ακροβασιών και πολυδαίδαλου ρεαλισμού του πρωτότυπου
και
έρχεται δικαίως να διαδεχθεί τη σαγηνευτική,
αλλά σίγουρα παλαιική στις
ημέρες μας μετάφραση του Αιμίλιου Χουρμούζιου.
Η μεταφράστρια έχει
επίσης υπομνηματίσει υποδειγματικά το κείμενο
και έχει συνοδέψει την
εργασία της με ένα σύντομο,
αλλά ιδιαίτερα πυκνό και διεισδυτικό
επίμετρο
σχετικά με τις μεθόδους και τους τρόπους αφήγησης του Ντάρελ.
...............
Οι αντοχές της μετάφρασης
Η μεταφράστρια Μαριάννα Παπουτσοπούλου
πραγματοποίησε ένα έργο πολύμοχθο και απαιτητικό
μεταφέροντας στα ελληνικά
το καλύτερο έργο ενός στυλίστα της αγγλικής γλώσσας.
πραγματοποίησε ένα έργο πολύμοχθο και απαιτητικό
μεταφέροντας στα ελληνικά
το καλύτερο έργο ενός στυλίστα της αγγλικής γλώσσας.
Η πρόκληση μάλιστα που είχε να αντιμετωπίσει ήταν διπλή :
έπρεπε να αναμετρηθεί όχι μόνο με ένα σπουδαίο έργο
αλλά και με τη θαυμάσια μετάφραση του Αιμίλιου Χουρμούζιου
που είχε κυκλοφορήσει στα ελληνικά πριν από περίπου 40 χρόνια από τις εκδόσεις Γρηγόρη.
Το Αλεξανδρινό Κουαρτέτο
είναι ένα από τα τρία μείζονα μεταφραστικά επιτεύγματα του Χουρμούζιου
(τα άλλα δύο είναι τα Αντιαπομνημονεύματα του Αντρέ Μαλρό
είναι ένα από τα τρία μείζονα μεταφραστικά επιτεύγματα του Χουρμούζιου
(τα άλλα δύο είναι τα Αντιαπομνημονεύματα του Αντρέ Μαλρό
και η Ιστορία της δυτικής φιλοσοφίας του Μπέρτραντ Ράσελ).
Ας σημειώσουμε ότι τα έργα αυτά ο Χουρμούζιος τα μετέφρασε την περίοδο της δικτατορίας,
όταν είχε κλείσει η εφημερίδα «Καθημερινή»,της οποίας υπήρξε διευθυντής επί πολλά χρόνια.
Η μετάφραση του Χουρμούζιου είναι ένα κομψοτέχνημα ύφους,
πολύ κοντά στη γλώσσα του Κοσμά Πολίτη, δηλαδή της γενιάς του ΄30,
που βασικοί της εκπρόσωποι, όπως ο Σεφέρης, υπήρξαν προσωπικοί φίλοι του Ντάρελ.
Μια μετάφραση στο λεγόμενο «νεότερο» γλωσσικό αίσθημα ήταν, αν όχι το ζητούμενο,
μια ευκαιρία να δοκιμαστούν οι αντοχές της γλώσσας - αλλά και της μεταφράστριας -
που θα έπρεπε να αντιμετωπίσει ένα έργο λεπτών αποχρώσεων
και περίπλοκων μπαρόκ σχημάτων.
Αν εξαιρέσουμε κάποιες αδόκιμες φράσεις από τη σύγχρονη αργκό,
και περίπλοκων μπαρόκ σχημάτων.
Αν εξαιρέσουμε κάποιες αδόκιμες φράσεις από τη σύγχρονη αργκό,
η προσπάθεια υπήρξε επιτυχής.
Αλλά θα είχε κανείς πολλούς λόγους να διαφωνήσει με την επιλογή
να αποδοθεί η Ιουστίνη ως Τζαστίν.
Πρώτον, γιατί η λέξη Ιουστίνη ακούγεται πολύ καλύτερα στα ελληνικά και,
δεύτερον, γιατί, αν μπαίναμε στη διαδικασία αυτή, οι «αλλαγές» δεν θα είχαν τελειωμό.
δεύτερον, γιατί, αν μπαίναμε στη διαδικασία αυτή, οι «αλλαγές» δεν θα είχαν τελειωμό.
Διότι έτσι, γιατί, π.χ., τον βασικό ήρωα των Αθλίων του Ουγκό Γιάννη Αγιάννη
να μην τον μεταφράζουμε πλέον ως Ζαν Βαλζάν;
................................
Κριτικές για το έργο :
Το "Αλεξανδρινό Κουαρτέτο" χτυπάει στην καρδιά του 20ού αιώνα
και αγγίζει συγκινησιακά και τις ημέρες μας.
και αγγίζει συγκινησιακά και τις ημέρες μας.
Κύριος στόχος του έργου ήταν η αναβίωση του Β' Παγκοσμίου Πολέμου
στην υπό βρετανική κυριαρχία Αίγυπτο,
με κέντρο δράσης το πολιτικό, φυλετικό, γλωσσικό και πολιτισμικό μωσαϊκό της Αλεξάνδρειας.
στην υπό βρετανική κυριαρχία Αίγυπτο,
με κέντρο δράσης το πολιτικό, φυλετικό, γλωσσικό και πολιτισμικό μωσαϊκό της Αλεξάνδρειας.
Τα τρία πρώτα μέρη της τετραλογίας
("Τζαστίν", 1957, "Μπαλτάζαρ" και "Μαουντόλιβ", 1958)
αναφέρονται στην προπολεμική περίοδο,
ενώ το τελευταίο ("Κλέα", 1960) καλύπτει τα χρόνια του πολέμου.
("Τζαστίν", 1957, "Μπαλτάζαρ" και "Μαουντόλιβ", 1958)
αναφέρονται στην προπολεμική περίοδο,
ενώ το τελευταίο ("Κλέα", 1960) καλύπτει τα χρόνια του πολέμου.
Το περίεργο είναι πως, ενώ οι πρωταγωνιστές μοιάζουν καταποντισμένοι
στη μεγάλη ιστορική περιπέτεια της εποχής τους,
όλες οι δράσεις και οι ενέργειές τους
καταλήγουν να φέρουν στην επιφάνεια ένα απίστευτα φλογισμένο "εγώ".
στη μεγάλη ιστορική περιπέτεια της εποχής τους,
όλες οι δράσεις και οι ενέργειές τους
καταλήγουν να φέρουν στην επιφάνεια ένα απίστευτα φλογισμένο "εγώ".
Ένα "εγώ" μονίμως συγκλονισμένο από τη σεξουαλικότητά του,
που είναι ικανή να πάρει τις πιο διαφορετικές μορφές,
ξεκινώντας από τις πολυσυλλεκτικές ερωτικές βλέψεις και ανταλλαγές
και φτάνοντας μέχρι την ομοφυλοφιλία, την αιμομιξία και τον θάνατο.
που είναι ικανή να πάρει τις πιο διαφορετικές μορφές,
ξεκινώντας από τις πολυσυλλεκτικές ερωτικές βλέψεις και ανταλλαγές
και φτάνοντας μέχρι την ομοφυλοφιλία, την αιμομιξία και τον θάνατο.
............
Αν έχεις πρόσφατα βγει από έναν έρωτα που σ' έχει καταβάλει...
Όμως εξακολουθείς να μην έχεις καταλάβει τι ακριβώς συνέβη...
Και νιώθεις ότι έχεις μείνει με απορίες για το τι έγινε λάθος...
Αν (ακόμη χειρότερα) προσπαθείς να οργανώσεις στο μυαλό σου ποιός έκανε τι,
ώστε τελικά να εξηγήσεις γιατί...
Τότε μάλλον πρέπει να διαβάσεις (για) την Ιουστίνη.
Θα χωνέψεις πως δεν υπάρχει τίποτα (που να αξίζει) να εξηγήσεις.
Ύστερα, ίσως να θες να διαβάσεις και τα άλλα τρία βιβλία.
Θα καταλάβεις _γιατί_ δεν υπάρχει τίποτα (που να αξίζει) να εξηγήσεις.
..........................................
Βιογραφικά στοιχεία και αντίλογος με τα βιβλία του :
Από αριστερά προς δεξιά :
Γιώργος
Σεφέρης, Λόρενς Ντάρελ, η σύζυγος του ζωγράφου Διαμαντή,
ο Μορίς Κάρντιφ
(συγγραφέας και διευθυντής του Βρετανικού Ινστιτούτου)
και πίσω του
όρθιος ο ζωγράφος Διαμαντής στην Κύπρο το 1953
......................................
Παντζάμπ (Punjab) - Ινδικά Ιμαλάϊα
Στην κυριολεξία σημαίνει "Χώρα των πέντε ποταμών".
Εδώ, οι ποταμοί
Σουλτέτζ, Τζελούμ, Τσενάμπ, Ράβι και Μπέας
συνενώνονται και σχηματίζουν τον ποταμό Πεντζάμπ,
συνενώνονται και σχηματίζουν τον ποταμό Πεντζάμπ,
αριστερό παραπόταμο του Ινδού.
................................
Τζέραλντ και Λώρενς Ντάρελ
Τα δυο αδέλφια , οι διάσημοι Βρετανοί συγγραφείς Λώρενς και Τζέραλντ
Ντάρελ
ανέπτυξαν ιδιαίτερη σχέση με την Ελλάδα,
τη φύση της (ιδιαίτερα τα
νησιά και δη την Κέρκυρα και την Κύπρο) και τους ανθρώπους της.
Ο Τζέραλντ
Ο Τζέραλντ
αποτελεί ‘θρύλο’
μεταξύ των Βρετανών φυσιοδιφών μελετητών και αναλυτών πανίδας
και
οικολόγων ακτιβιστών.
Διάσημο βιβλίο του : ‘Η οικογένεια μου και άλλα
ζώα’’
(εξαίρετος αυτοσαρκασμός στον τίτλο - ενδεικτικός ξεχωριστού
ανθρώπου -
οφείλω να ομολογήσω)
Ο ήρωας της ανάρτησης Λώρενς είχε
πιο ‘ουμανιστική’ κλίση
και μετά από περιηγήσεις σε διάφορα μέρη
(μεταξύ
αυτών και στη Κέρκυρα που την λάτρεψε και την ύμνησε στο βιβλίο :
‘‘Η
σπηλιά του Πρόσπερου’’)
εγκαταστάθηκε στις αρχές της δεκαετίας του
πενήντα στην Κύπρο ,
όπου συνδέθηκε μεταξύ άλλων με τον Γ.Σεφέρη
και τον
γνωστό Κύπριο ζωγράφο Αδαμάντιο Διαμαντή.
Οι κύπριοι τον θυμούνται
δυστυχώς με ανάμεικτα (πιο πολύ αρνητικά μάλλον) συναισθήματα,
γιατί όταν ξέσπασε ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας της ΕΟΚΑ το 55,
γιατί όταν ξέσπασε ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας της ΕΟΚΑ το 55,
ο ρόλος του
(κυρίως μέσω κατάπτυστων άρθρων περί ‘μπάσταρδων’ και ‘τρομοκρατών’
για
τα παλληκάρια της ΕΟΚΑ,
πολλοί από τους οποίους ήταν νεαροί μαθητές του
στη Λευκωσία)
ήταν εξαιρετικά διφορούμενος
και πολλοί των θεώρησαν ως
κατ’ επίφαση και ‘καιροσκόπο’ ‘φιλέλληνα’.
Ο προαναφερόμενος ζωγράφος
Διαμαντής έφτασε στο σημείο να αναφωνήσει το περίφημο :
‘God save us from
the ‘phillhellenes’.
Βέβαια ο καθείς μπορεί να συμβουλευτεί τις δίκες του πηγές και να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα..
